Willa pod Gackiem
"Willa pod Gackiem", dawny "pałacyk japoński", położona w Bronowicach Wielkich, ma fascynującą historię, której początki sięgają końca XIX wieku. To miejsce stało się nie tylko domem dla słynnego stomatologa Wincentego Łepkowskiego, ale również ważnym ośrodkiem kulturalnym, tętniącym życiem.
Początki i zakup posiadłości
Historia willi rozpoczyna się w 1882 roku, kiedy to krakowski kupiec Jan Władysław Fischer nabył posiadłość dworską w Bronowicach Wielkich od Beli Schőnberga .Na jej terenie powstał duży dom mieszkalny zwany "Fischerówką" oraz kilka malowniczych dworków, w tym "pałacyk japoński". Prawdopodobnie, istniejący na tej posiadłości dwór, Fischer rozbudował na duży dom mieszkalny – pałac, zwany potem "Fischerówką". Obecna ul. Smętna była wewnętrzną drogą dojazdową do pałacu. Wokół posiadłości założono piękny park, wokół którego biegły cztery aleje: od strony południowej lipowa, od zachodniej dębowa, od wschodniej modrzewiowa i od północnej grabowa. Pięknie utrzymany park był wspaniałym miejscem spacerów i odpoczynku. który stał się również miejscem spacerów i spotkań ówczesnej elity Krakowa. Pałacyk japoński", wraz z częścią parku, został w 1900 roku zakupiony przez Wincentego Łepkowskiego.
Wincenty Łepkowski – gospodarz i wizjoner
Łepkowski, słynny stomatolog i założyciel Kliniki Stomatologicznej w Krakowie, dokonał gruntownej rozbudowy pałacyku. Nowo dobudowaną część ozdobił płaskorzeźbą przedstawiającą nietoperza, co dało willi nową, charakterystyczną nazwę – "Willa pod Gackiem".
Poza pasją do medycyny, gospodarz Wincenty Łepkowski był również koneserem sztuki, o czym świadczyły bogate zbiory cennych obrazów, stylowych mebli i delikatnej porcelany, które wypełniały jego dom. Mimo zamiłowania do kultury wysokiej, willa w Bronowicach Wielkich była także prężnie działającym gospodarstwem, ściśle powiązanym z lokalną społecznością.
Obok samej willi funkcjonował rozbudowany kompleks gospodarczy, który świadczył o jej samowystarczalności i roli w życiu wsi. W jego skład wchodziły:
stodoła wyposażona w nowoczesne narzędzia jak kierat, młockarnia i wialnia
obora
kurniki
pieczarkarnia
wozownia z powozami, bryczkami oraz wozami drabiniastymi, używanymi do prac polowych
Jako gospodarz, Wincenty Łepkowski wprowadził do domu i gospodarstwa wiele innowacyjnych, jak na tamte czasy, rozwiązań. W willi zainstalowano takie udogodnienia jak magiel, prasa do wyciskania soku z jabłek, a nawet winda do transportowania posiłków. Posiadłość była samowystarczalna – hodowano w niej zwierzęta, uprawiano warzywa i owoce, a dzierżawione tereny łowieckie dopełniały wiejski charakter.
Willa "Pod Gackiem" stała się centrum życia towarzyskiego. Gościła w niej elita społeczna, polityczna i artystyczna, w tym przyjaciel Łepkowskiego, malarz Leon Wyczółkowski, który namalował wiele portretów rodziny. Willę odwiedzali również m.in. Józef Piłsudski, Ludwik Solski i Edward Rydz-Śmigły.
Przyjaźń Wincentego Łepkowskiego z Leonem Wyczółkowskim była wyjątkowo silna i owocna, co doskonale widać w ich wzajemnych relacjach i dziełach sztuki. Wybitny malarz często bywał w Bronowicach Wielkich, gdzie uwieczniał rodzinę Łepkowskich na swoich płótnach.
Jednym z najbardziej znanych świadectw ich przyjaźni jest portret Łepkowskiego, który obecnie można podziwiać w Collegium Maius. Wyczółkowski stworzył to niezwykłe dzieło, umieszczając pod wizerunkiem naukowca mały pejzaż przedstawiający bronowicką willę "Pod Gackiem" oraz napis "SADYBA" (siedziba). Ten osobisty akcent nie tylko podkreślał miejsce, które było dla Łepkowskiego tak ważne, ale również świadczył o głębokiej zażyłości między artystą a stomatologiem.
Bronowice Wielkie i Łepkowski
Gospodarstwo Łepkowskiego dawało zatrudnienie wielu mieszkańcom Bronowic Wielkich, tworząc swoistą więź między właścicielami, a lokalną społecznością. Do obsługi rozbudowanej posiadłości zatrudnionych było kilkanaście osób, w tym:
trzy kucharki
lokaj
stangret (później kierowca)
pracownicy do opieki nad zwierzętami i gospodarką
ogrodnicy
W gospodarstwie hodowano różnorodne zwierzęta, w tym krowy, barany, świnie, drób i konie, którymi opiekowali się miejscowi chłopcy. To zaangażowanie mieszkańców Bronowic w prowadzenie posiadłości Łepkowskiego sprawiało, że willa stanowiła ważny element lokalnej gospodarki i życia społecznego.
Wincenty Łepkowski pokochał życie na wsi i zżył się z lokalną społecznością. Był życzliwy dla mieszkańców Bronowic Wielkich, chętnie służąc im pomocą w trudnych sytuacjach. To zaangażowanie w życie lokalnej społeczności sprawiło, że po jego śmierci w 1935 roku, mieszkańcy Bronowic licznie uczestniczyli w jego kondukcie pogrzebowym, odprowadzając go na Cmentarz Rakowicki.
Po śmierci Łepkowskiego, jego żona Celina kontynuowała działalność charytatywną, oferując schronienie potrzebującym w czasie II wojny światowej. W 1937 roku w willi powstała ochronka dla dzieci, która funkcjonowała aż do lat 70.
